Maud werkt als prostituee in het Nederland van 2029. Haar persoonlijk leven en haar hele doen en laten worden vastgelegd in een elektronisch burgerdossier dat is opgeslagen in het geheugen van haar smartphone, het apparaat dat centraal staat in het leven van iedere Nederlander. Het maakt haar leven gemakkelijk en veilig maar tegelijkertijd ook een stuk onvrijer. Maud heeft daar niet zoveel problemen mee. Zij heeft niets te verbergen en hoeft dus niets te vrezen of het moet zijn dat zij George, een illegaal in Nederland verblijvende Amerikaan, onderdak verleent. Op een dag staat plotseling haar zus Emilia voor de deur. De twee zussen die een groot gedeelte van hun jeugd in pleeggezinnen hebben doorgebracht zijn van elkaar vervreemd en daar is een goede reden voor. Als Maud een identiteit en een smartphone voor George wil bemachtigen en daarnaast ook een hack in een andere smartphone wil laten uitvoeren, zet dat een reeks gebeurtenissen in gang die Maud in groot gevaar brengen.

Aglaia Bouma is, behalve schrijver, een emotionele rationalist, luchthartige pessimist, sociale einzelgänger, empathisch misantroop, amateur-entomoloog en ondernemer. Zij is bekend van haar eerdere roman De dwaling en een aantal korte verhalen. Niets te verbergen is haar nieuwste boek. In een vlotte en compacte stijl die heel erg aangenaam leest, vertelt Aglaia Bouma een opmerkelijk en verontrustend verhaal over het leven in Nederland in de nabije toekomst. Een leven dat beheerst wordt door de burgerservice, een overheidsorgaan dat via een elektronisch burgerdossier controle uitoefent over alle inwoners met de bedoeling het leven gemakkelijk en veilig te maken. Dat een dergelijke controle onaangename neveneffecten kan hebben voor de privacy van mensen is voor Maud van minder belang. Ik heb niets te verbergen zegt ze steeds. Vijf woorden waarmee zij en met haar vele Nederlanders het grote wegkijken rechtvaardigen. Een argeloosheid waarvan de overheid handig gebruik maakt bij de inperking van vrijheid en privacy. Om dit zorgwekkende en zware onderwerp lichtheid mee te geven heeft Bouma zeg maar Aglaia er de nodige humor en een leuke portie seks aan toegevoegd zonder dat daardoor de geloofwaardigheid wordt aangetast.

Nadat ik de afspraak met mijn vriendin een dag had verzet, besloot ik het profiel op het openbare deel van mijn elektronisch burgerdossier bij te werken. Ik liet de mobiel contact maken met het scherm in de woonkamer en tikte mijn foto aan. Die was heel mooi, maar zoals ik er nu uitzag zou het mogelijk moeten zijn een nog betere te plaatsen. Ik koos opname en bleef net zo lang spannend in het cameraatje kijken tot het scherm een perfect beeld toonde. Daarna stopte ik het filmpje en zocht de juiste foto. Met een snelle tik maakte ik hem definitief. De warme achtergrond die ik ooit had gekozen, vloekte nu wel met mijn rode jurk, dus moest ik daarvoor ook een nieuwe kiezen. Onder “hobby’s” voegde ik alles toe wat ik maar kon verzinnen als voorbereiding op de service die het telecombedrijf waar Amity werkte zou gaan bieden. Daarbij zorgde ik er wel voor dat ik dingen die de armen leuk vinden oversloeg. Toen pas zag ik dat er een nieuwe aanbeveling op goedkeuring stond te wachten. Hij was afkomstig van ene D., zonder nummer, en luidde alleen maar: “Zeer verdienstelijke dame van hoog niveau.” Natuurlijk stemde ik in met plaatsing.
Ik had nog steeds tijd over, dus ging ik naar WijVoorOns, mijn favoriete gratis nieuwsdienst. Niet dat ik me de betaalde diensten niet kon veroorloven, maar dat verkooppraatje van hoor en wederhoor sloeg nergens op. Als iemand op WijVoorOns een foutief bericht plaatste, was er altijd wel een lezer die het verbeterde. Ik bekeek een filmpje van een man die in elkaar geslagen werd, maar kon de dader niet goed genoeg zien om hem eventueel te kunnen identificeren. Met een half oog las ik hoe chips in producten bedrijven in staat stelden voedselcursussen aan te bieden aan mensen die veel ongezond eten in huis hadden, terwijl ik de volgende kop vast scande: “Nieuwe verzekering voor geweigerden”. Mensen die op basis van hun ebd geweigerd waren voor allerlei verzekeringen konden nu terecht bij een nieuwe firma die geen eisen stelde en zeer scherpe prijzen hanteerde. Interessant, want de ziektekostenverzekering die ik bij een concurrent van dit nieuwe bedrijf had lopen was peperduur. Men denkt nog altijd dat prostituees vaker en ernstiger ziek worden dan andere mensen.
Mijn mobiel piepte dat ik een berichtje had ontvangen en ik liet hem op het scherm tonen. Het was van Sven, die meldde dat hij over tien minuten voor de deur zou staan. Het artikel over de nieuwe verzekering zette ik in het geheugen en ik schakelde de telefoon uit voor ik naar buiten ging. Ik wilde niet gestoord worden.

Hoewel het verhaal in de toekomst speelt, refereert de schrijfster regelmatig aan politieke en maatschappelijke ontwikkelingen zoals die zich vandaag de dag in Nederland voordoen. Zo besteedt zij aandacht aan de soms stuitende handelswijze van de kinderbescherming en ook de ontmenselijking van het vreemdelingenbeleid wordt uiterst kritisch benaderd. Een sneer naar een onlangs afgetreden staatssecretaris is leuk gevonden. Aglaia Bouma vertelt het verhaal aan iemand, die zij met u aanspreekt. Wie daarmee bedoeld wordt, wordt pas aan het einde van het boek duidelijk. Een einde dat ook laat zien dat Nederland een uitermate onplezierig land kan worden. Volledige veiligheid kan niet bestaan zonder beknotting van de privacy en volledige privacy biedt geen veiligheid. Wanneer de gevoelige balans tussen deze grootheden is verstoord, heeft dat verstrekkende gevolgen voor persoonlijke levenssfeer van iedereen.

Niets te verbergen verontrust en zet aan tot nadenken. Het is een geloofwaardige roman met een hoge actualiteitswaarde, verplichte stof voor iedereen die van mening is dat niets te verbergen hebben gelijk staat aan niets te hoeven vrezen. De realiteit is schrikbarend anders. “Schreeuwen versterkt de stem, niet de argumenten”: zegt een medewerkster van de immigratie en naturalisatiedienst. Vraag het maar aan Maud.

Uitgeverij: LetterRijn - Leidschendam
ISBN: 978 94 9187 516 8

© 2015 Joop Liefaard