De tweeëntachtigjarige Maud Norsham heeft problemen met haar geheugen. Ze wordt vergeetachtig, weet niet meer waar ze haar kopje thee heeft neergezet, koopt blikken perziken terwijl haar keukenkast er al vol mee staat en vraagt maar steeds aan haar dochter Helen wat de beste plek in de tuin is om pompoenen te planten. Zij dreigt de controle over haar leven te verliezen maar voorlopig lukt het haar nog om zelfstandig te wonen, daarbij geholpen door werkster Carla, dochter Helen, kleindochter Kathy en een heleboel briefjes waarop staat wat zij moet doen en vooral wat zij niet moet doen. Op een van die briefjes staat: Elizabeth is zoek. Elizabeth is de beste vriendin van Maud en zij heeft al enige tijd niets van haar vernomen en op heldere momenten praat zij daarover met haar dochter en zelfs met de politie. Maar niemand gelooft haar wanneer zij zegt dat ze vreest dat er iets ernstigs is gebeurd. Op die heldere momenten herinnert Maud zich ook de grote tragedie die zich in haar jeugd heeft voltrokken. Haar zus Sukey verdween kort na de Tweede Wereldoorlog spoorloos en niemand weet wat er met haar is gebeurd.

Emma Healey is een Engelse schrijfster die in Londen opgroeide. Ze werkte in boekwinkels en bibliotheken en zij is een professionele boekbindster. Tot voor kort wist ze hoe ze boeken in elkaar moest zetten maar niet hoe ze te schrijven. Daarin is nu verandering gekomen. Dit jaar debuteerde ze met haar eerste boek Elizabeth is missing dat in Nederland uitkwam onder de titel Ze is zoek. In dit debuut kiest zij voor een zwaar en moeilijk onderwerp, de ziekte van Alzheimer en ze maakt het extra complex door deze ziekte te plaatsen in de context van twee mysteries. Het is ene is de verdwijning van haar vriendin Elizabeth en het andere die van haar zus Sukey. Emma Healey schrijft bijzonder mooi. In dit originele verhaal neemt ze je mee op een onvergetelijke reis door het leven van Maud die geplaagd wordt door een aftakelend geheugen en een vaak chaotische denkwereld. De uiterlijke kenmerken van Alzheimer zullen bij velen bekend zijn maar wat zich in werkelijkheid in het brein van iemand die aan Alzheimer lijdt afspeelt, is een raadsel en leidt vaak tot onbegrip. Ook Maud ervaart dit in haar zoektocht naar Elizabeth. Als ze bijvoorbeeld op het politiebureau ineens niet meer weet waarom zij daar is ontmoet zij maar weinig medeleven en begrip. Ook haar dochter Helen verliest soms haar geduld als zij voelt dat zij niet tot haar moeder kan doordringen. Emma Healy beschrijft deze processen met veel gevoel, de nodige humor en vooral met veel respect.

‘Elizabeth is zoek,’ zeg ik. ‘Had ik dat al verteld?’ Ik kijk Helen aan, maar zij kijkt niet naar mij.
‘Dat zei je. Wat neem jij?’
Ik staar over de rand van de menukaart. God mag weten waar we zijn. Ik zie dat dit een restaurant is – obers in zwart-wit, tafels met marmeren blad – maar welk restaurant? Ik heb het onaangename gevoel dat ik dat eigenlijk zou moeten weten en dat dit een soort traktatie is. Ik geloof niet dat het mijn verjaardag is, maar misschien is het een jubileum. Van Patricks sterfdag? Het zou net iets voor Helen zijn om daaraan te denken en er ‘een bijzondere gelegenheid’ van te maken. Maar ik zie aan de kale takken buiten op straat dat het de verkeerde tijd van het jaar is. Patrick is in het voorjaar gestorven.
Op de kaart staat The Olive Grill. Hij is zwaar, het omslag lederachtig; ik volg de gestanste letters met mijn vinger, hoewel de naam geen enkele betekenis voor me heeft, en de onderkant van de rug glijdt weg over het tafelblad. Ik zet de kaart op mijn schoot en lees de inhoud hardop voor: ‘Soep van flespompoen. Salade van tomaten en mozzarella. Knoflookchampignons. Parmaham met meloen…’
‘Ja, dank je, mam,’ zegt Helen. ‘Ik kan het zelf wel lezen.’
Ze houdt er niet van als ik dingen hardop lees, ze gaat ervan zuchten en met haar ogen rollen. Soms maakt ze vreemde gebaren achter mijn rug. Ik heb haar in de spiegel wel eens zien doen alsof ze me wurgt. ‘Wat neem jij?’ vraagt ze nu, terwijl ze het menu neerlegt maar haar blik erop gericht houdt.
‘Gevulde pompoen met chorizo,’ lees ik. Ik kan me niet inhouden. ‘Zijn pompoenen weer in de mode? Ik heb ze in jaren niet op een menukaart zien staan.’
Toen ik jong was verbouwden de mensen ze vaker en waren er zelfs pompoenwedstrijden. Die schijnen nu niet vaak meer gehouden te worden. Ik heb Elizabeth leren kennen vanwege een paar pompoenen. Toen ik haar voor het eerst ontmoette, vertelde ze dat er kiezelstenen op haar tuinmuur gemetseld zaten en toen wist ik precies waar ze woonde. Het was het huis met de tuin waar ruim zestig jaar geleden ’s nachts een aantal pompoenen was uitgegraven. En ik weet niet waarom, maar ik wilde graag rondkijken in die tuin, dus liet ik mezelf op de thee uitnodigen.
‘Chorizo vind je niet lekker,’ zegt Helen. ‘Wat dacht je van de soep?’

De personages in Ze is zoek zijn fantastisch uitgewerkt en spreken tot de verbeelding. Vooral Maud laat een onvergetelijke indruk achter maar ook de andere personages mogen er zijn. Ze zijn herkenbaar en geloofwaardig. De sfeertekeningen van het leven in Engeland van zowel kort na de Tweede Wereldoorlog als van vandaag de dag overtuigen. Het boek kent twee verhaallijnen die Emma Healey moeiteloos en kundig met elkaar verbindt. De eerste verhaallijn gaat over de zoektocht van Maud naar de vermiste Elizabeth. De gebeurtenissen die naar aanleiding daarvan plaatsvinden roepen herinneringen op aan de vermissing van Sucky en alles wat daarom heen gebeurde. Dit laatste zorgt voor de tweede verhaallijn. Door in die twee verhaallijnen steeds kleine stukjes van de puzzel vrij te geven, wordt op een geloofwaardige manier naar een bijzondere ontknoping van beide mysteries toegewerkt en dat voltrekt zich op een bijna vanzelfsprekende manier. Spannend is het verhaal niet maar wel uitermate boeiend. Zo boeiend dat je het boek maar moeilijk opzij kunt leggen.

Ze is zoek is een ontroerend en aangrijpend boek waarmee Emma Healey op overtuigende wijze debuteert. Het is misschien niet echt een thriller in de klassieke betekenis maar voor de liefhebbers van spannende boeken over onopgeloste mysteries is het zeer geslaagd en de moeite van het lezen dubbel en dwars waard.

****

Engelse titel: Elizabeth is missing
Vertaling: Mechteld Jansen
Uitgeverij: De Boekerij - Amsterdam
ISBN: 978 94 0230 152 6

© 2014 Joop Liefaard