De teruggekeerden; Harlequin – Holland 2013WorldCat•LibraryThing•Google Books•BookFinder De Amerikaanse dichter Jason Mott had een verontrustende droom waarin hij met zijn overleden moeder aan de keukentafel zat waar zij met elkaar praatten zoals zij ook deden toen zij nog in leven was. Deze droom veroorzaakte de nodige emotionele onrust bij Mott en hij stelde zichzelf de vraag: stel je eens voor dat zij inderdaad terug zou keren. Zo maar, voor een avond. Wat dan? Zo is het idee voor De teruggekeerden, het prozadebuut van Jason Mott, ontstaan.

Harold en Lucille Hargrave, een bejaard echtpaar, wonen in het stadje Arcadia in het zuiden van de Verenigde Staten. Zij hebben lang geleden een zoon gehad, Jacob, die op achtjarige leeftijd verdronk in de rivier achter hun huis. Op een dag, vijftig jaar later, wordt er op de deur geklopt en staat de nog steeds achtjarige Jacob op de stoep, vergezeld door agent Martin Bellamy van het Internationaal Bureau voor de Teruggekeerden. Dit overkomt niet alleen Harold en Lucille. In de hele wereld keren doden terug naar het land van de levenden. Je zou verwachten dat deze teruggekeerden met open armen worden ontvangen maar in plaats daarvan gaat de ontvangst vaak gepaard met verwarring, angst en zelfs ontkenning. Zo gaat het ook met Jacob. Lucille beschouwt zijn terugkeer als een wonder, het werk van God terwijl Harold eigenlijk niets met “het” te maken wil hebben. Hij vindt dat de teruggekeerde Jacob het werk van de duivel is; een gruwelijk, onnatuurlijk ding. De vloedgolf aan teruggekeerden veroorzaakt wereldwijd grote problemen en regeringsleiders zien zich genoodzaakt impopulaire maatregelen te nemen. Zo ook in Arcadia.

Een paar dagen voordat de man van het Bureau bij hen op de stoep verscheen, hadden Harold en Lucille het er nog over gehad wat ze zouden doen als Jacob ‘terug zou keren’.
‘Het zijn geen mensen,’ had Lucille handenwringend gezegd. Ze zaten op de veranda. Alle belangrijke gebeurtenissen vonden plaats op de veranda.
‘We zouden hem niet zomaar kunnen wegsturen,’ wierp Harold tegen, en hij stampte met zijn voet. De woordenwisseling was al heel snel heel luid geworden.
‘Het zijn gewoon geen mensen,’ herhaalde ze.
‘En als het dan geen mensen zijn, wat zijn ze dan wel? Plantaardig? Mineraal?’ Harolds lippen snakten naar een sigaret. Roken hielp hem altijd om ruzies met zijn vrouw in zijn voordeel te beslechten, wat, vermoedde hij, de ware reden was waarom ze er zo’n hekel aan had.
‘Niet zo sarcastisch, Harold Nathaniel Hargrave. Dit is een serieuze zaak.’
‘Sarcastisch?’
‘Ja, sarcastisch! Je doet altijd sarcastisch tegen me! Je bent gewoon sarcastisch van aard!’
‘Wel ja. Gisteren noemde je me… Wat was het ook weer, ‘‘breedsprakig’’? En vandaag ben ik dus sarcastisch?’
‘Je hoeft er heus niet mee te spotten dat ik mijn best doe mezelf te verbeteren. Mijn verstand is nog even scherp als altijd, misschien wel scherper. En probeer niet van onderwerp te veranderen.’
‘Sarcastisch.’ Harold sprak het woord zo nadrukkelijk articulerend uit, dat er een glinsterende druppel spuug over de balustrade van de veranda vloog. ‘Hmf.’
Lucille liet het rusten. ‘Ik weet niet wat het zijn,’ zei ze. Ze stond op. Ging weer zitten. ‘Maar ik weet wel dat ze anders zijn dan jij en ik. Het zijn… Het zijn…’ Ze zweeg, bereidde het woord voor in haar mond, bouwde het zorgvuldig op, steen voor steen. ‘Het zijn duivels,’ zei ze ten slotte.
Onwillekeurig deinsde ze terug, alsof het woord zich kon omkeren om haar te bijten. ‘Ze komen hier om ons te vermoorden. Of te verleiden! Dit zijn de laatste dagen. Er staat in de Bijbel dat de doden ooit de aarde zullen bewandelen.’
Harold snoof, nog steeds gefixeerd op haar ‘sarcastisch’. Zijn hand ging naar zijn zak. ‘Duivels?’ Zijn gedachten kwamen op gang zodra zijn hand zijn aansteker vond. ‘Duivels zijn bijgeloof. Bedacht door mensen met een beperkte geest en een beperkt voorstellingsvermogen. Dát is nu een woord dat ze uit de woordenboeken zouden moeten schrappen – duivels. Ha! Dat noem ík sarcastisch. Het heeft niets te maken met de werkelijkheid, en met die ‘‘Teruggekeerden’’. Want vergis je niet, Lucille Abigail Daniels Hargrave, het zíjn mensen. Ze kunnen naar je toe komen en je kussen. Ik heb nog nooit een duivel gezien die dat kon…

Jason Mott heeft een mooie en vloeiende schrijfstijl, die warmte en menselijkheid uitstraalt. Het boek boeit en overtuigt van begin tot eind. Hij gebruikt het thema van de opstanding uit de doden en de manier waarop de levenden daarmee omgaan om belangrijke zaken als geloof, liefde, het maken van keuzes en het nemen van verantwoordelijkheid aan de orde te stellen en dat is een gewaagde aanpak. Het gevaar bestaat dat een verhaal over dergelijk onderwerpen ongeloofwaardig wordt maar Jason Mott heeft het talent om het zo onder woorden te brengen dat gebeurtenissen en personages voor je gaan leven. Het terugkeren van de doden is een onverklaarbaar fenomeen dat werkelijk plaatsvindt. Zelfs als het verhaal apocalyptische proporties dreigt aan te nemen, heb je niet het gevoel een fantasieverhaal te lezen maar dringen zich eerder vergelijkingen op met gruwelijke gebeurtenissen uit het verleden.

Het verhaal roept de nodige vragen op. Zijn de teruggekeerden echte mensen of imitaties daarvan? Waar komen zij vandaan? Waarom keren ze nu terug? Is hun oorspronkelijke graf leeg? Waarom keren niet alle doden terug? Maken de teruggekeerden deel uit van een allesomvattend goddelijk plan of is het een teken van het einde der tijden? Veel van dit soort vragen blijven onbeantwoord omdat niemand de antwoorden weet en dat roept agressie en onbegrip op. In een gesprek met dominee Peters roept Lucille in wanhoop uit: Heeft niemand jullie ooit geleerd de illusie te wekken dat jullie alle antwoorden hebben?

Het is niet de bedoeling van Jason Mott om antwoord te vinden op deze wetenschappelijke, ethische en religieuze vragen. Hij gebruikt het verhaal om mensen een spiegel voor te houden, een plek voor zelfreflectie te geven. Als je plotseling weer oog in oog staat met iemand die je lief is geweest, zou je dan afstand nemen en weg vluchten voor de fouten die je hebt gemaakt, je slechte herinneringen verdringen en je distantiëren van je eigen verleden? Of gebruik je de gelegenheid om te vergeven en je te verzoenen met wat is misgegaan? Om de natuurlijke balans te herstellen waarna de Teruggekeerden in vrede weer kunnen verdwijnen?

De teruggekeerden is een intrigerend en ontroerend boek dat veel stof tot nadenken geeft. Over leven en dood, over verdriet en verwerking, ontkenning en afwijzing, over verzoening en vergeving, maar vooral over de vraag: stel dat het jou zou overkomen, dat je op een avond aan tafel zit met iemand die je dierbaar is geweest en die is teruggekeerd. Wat dan? Wat zou jij doen?

****

Engelse titel: The returned
Vertaling: Karin Jonkers
Uitgeverij: Harlequin Holland
ISBN: 978 94 6199 690 9

© 2013 Joop Liefaard

Deze recensie verscheen eerder bij Crimezone.nl, de site voor en door thrillerfans.