Wat je nooit moet doen; Cargo – Amsterdam 2013WorldCat•LibraryThing•Google Books•BookFinder Wat je nooit moet doen is het debuut van de Amerikaanse schrijfster Koethi Zan. Zij is juriste en werkte in die hoedanigheid een aantal jaren voor o.a. MTV. In haar vrije tijd begon zij aan The Never List.

Caroline Morrow woont op de bovenste verdieping van een appartementencomplex in New York. Vroeger heette ze Sarah Farber maar dat was voordat zij en haar vriendin Jennifer door Jack Derber werden ontvoerd. Drie jaar lang werd Sarah in een kelder gevangen gehouden, vastgeketend aan een muur. Regelmatig moest zij boven komen en werd zij gemarteld. Jennifer werd opgesloten in een kist en overleefde de ontvoering niet terwijl Sarah uiteindelijk wist te ontsnappen. Zij gaat nu door het leven als Caroline en is zwaar getraumatiseerd, ze woont alleen in een welhaast gebarricadeerd appartement, eet maaltijden die aan huis worden bezorgd, ze raakt niemand aan, heeft alleen contact met haar psychiater en inspecteur Jim McCordy, die de ontvoering onderzocht.

Toen we uit het ziekenhuis kwamen, begonnen we heel serieus aan ons project. In de schoolbibliotheek vonden we almanakken, medische tijdschriften en zelfs een boek met sterftetabellen uit 1987. We verzamelden gegevens, maakten berekeningen en registreerden alles, regel na regel vulden we met het onopgesmukte bewijs van de kwetsbaarheid van de mens.
In het begin waren de logboeken verdeeld in acht basiscategorieën, maar toen we ouder werden, kwamen we tot onze afschuw te weten hoeveel dingen er gebeurden die erger waren dan vliegtuigongelukken, ongevallen thuis en kanker. In doodse stilte en na zorgvuldige overweging schreef Jennifer, terwijl we in het zonnige, vrolijke zitje in de vensternis van mijn fleurige zolderkamer zaten, in dikke zwarte letters nieuwe kopjes met haar fijnschrijver: ontvoering, verkrachting en moord.
De statistieken boden ons troost. Kennis is immers macht. We wisten dat we een kans van een op twee miljoen 11 hadden om gedood te worden door een wervelstorm; een kans van een op 310.000 om te overlijden bij een vliegtuigongeluk en een kans van een op 500.000 om te worden gedood bij een inslag van een asteroïde. In onze verwrongen kijk op de kansberekening hadden wij doordat we de einde-loze rijen cijfers in ons geheugen hadden geprent op de een of andere manier een grotere overlevingskans. Magisch denken, noemden onze therapeuten dat later, in het jaar nadat ik toen ik thuiskwam alle zeventien logboeken opgestapeld op onze keukentafel zag liggen en mijn vader en moeder er met tranen in hun ogen bij zaten te wachten.

Jack Derber zit in de gevangenis zijn straf uit voor de gruwelijke misdaden die hij heeft gepleegd. Hij is een bijzonder intelligente man en was hoogleraar psychologie aan een universiteit in Oregon. Omdat het lichaam van Jennifer nooit werd gevonden en hem daarom geen moord ten laste gelegd kon worden, viel zijn straf niet al te zwaar uit. De straf zit er bijna op en er is een proces in gang gezet voor zijn vervroegde vrijlating. Inspecteur McCordy vraagt Caroline om in dat proces tegen Derber te getuigen zodat die vervroegde vrijlating niet doorgaat.

Dan krijgt Caroline via de politie een brief in handen die Jack Derber haar heeft geschreven. Zij meent er een aanwijzing in te vinden die zou kunnen leiden naar de plek waar Jennifer is begraven. Caroline zoekt contact met Tracy, een vrouw die tegelijkertijd met haar in de kelder zat. Zij gaan op onderzoek uit.

Dit is in grote lijnen het begin van de thriller Wat je nooit moet doen. Koethi Zan verwoordt het allemaal prachtig. Het beschrijven van het onvoorstelbare lijden van Sarah in de kelder van Derber en het verwoestende en ogenschijnlijk ongeneeslijke trauma maakt indruk. Koethi Zan creëert een beklemmende sfeer die de indruk wekt dat je met Wat je nooit moet doen een indrukwekkende psychologische thriller in handen hebt. Niets is minder waar. Het bevat een aantal ongeloofwaardige en onrealistische elementen die ondanks de mooie schrijfstijl grote afbreuk doen aan de kwaliteit van het verhaal. Het begint al wanneer Caroline op onderzoek uitgaat. Het is moeilijk voor te stellen dat een vrouw die zo zwaar getraumatiseerd is dat zij niet eens haar eigen ouders wil ontvangen, plotseling het vliegtuig pakt en naar de andere kant van de Verenigde Staten reist om een aantal haar totaal onbekende mensen te ontmoeten. Van de ene dag op de andere bevindt Sarah zich in een wereld die ze als uiterst bedreigend ervaart en die voor haar volstrekt ontoegankelijk is. Alleen al de gedachte aan een dergelijke actie zou een verlammende paniekreactie veroorzaken.

Het tweede onrealistisch element is de manier waarop Koethi Zan over de rol van de politie schrijft. Je mag er van uit gaan dat de politie bij gruwelijke misdaden zoals die zich in het boek voordoen, een uitgebreid en minutieus onderzoek start en iedere aanwijzing onder het vergrootglas legt, familieleden, vrienden en collega’s grondig aan de tand voelt en het huis van de dader met een stofkam onderzoekt. Maar tien jaar na de ontsnapping van Sarah weet de politie eigenlijk niets en het ongeloofwaardige zit in het feit dat Caroline er wel in slaagt om op betrekkelijk eenvoudige wijze de waarheid boven tafel te krijgen. En als Caroline er in geslaagd is om haar ontvoering, de dood van haar vriendin Jennifer en nog een aantal uiterst onfrisse zaken helder te krijgen en in een breder perspectief te plaatsen, zou je een flitsende climax verwachten maar ook daarin wordt de lezer teleurgesteld. De ontknoping is weliswaar spannend maar tegelijkertijd te voor de hand liggend, te haastig en te slordig.

Koethi Zan laat zien dat zij een getalenteerd schrijfster is en het onderwerp van het verhaal is intrigerend genoeg om er een klinkende en spannende psychologische thriller van te maken en daarom is het buitengewoon jammer dat de constructie van het plot en de ontwikkeling van het verhaal zo veel te wensen overlaten. Het resultaat is hoe goed bedoeld ook teleurstellend.

**

Engelse titel: The never list
Vertaling: Daniëlle Stensen
Uitgeverij: Cargo – Amsterdam
ISBN: 978 90 234 8500 1

© 2013 Joop Liefaard

Deze recensie verscheen eerder bij Crimezone.nl. de site voor en door thrillerfans.