Een van de eerste zinnen uit de thriller Reflex van de Franse schrijfster Maud Mayeras is: “Ben je beschikbaar Iris?” En Iris Baudry is altijd beschikbaar. Zij is politiefotografe en moet naar een plaats delict waar een stoffelijke overschot is gevonden. Een confronterende klus voor Iris omdat haar eigen zoontje Swan werd vermoord op een manier die overeenkomsten vertoont met wat ze nu ziet. Er is onder de arm een reep huid verwijderd die de moordenaar als trofee heeft meegenomen. Voor Iris heel erg verwarrend omdat de moordenaar van haar zoontje zijn straf uitzit in een goed beveiligde gevangenis.
Op de plaats delict hoort zij van een collega dat haar moeder is opgenomen in een tehuis voor Alzheimerpatiënten. Iris heeft haar moeder met wie ze een slechte relatie heeft al heel lang niet gezien. Het stadje waar ze is geboren is ze ontvlucht om er nooit meer terug te keren.
In het begin van de vorige eeuw wordt Lucie geboren. Dochtertje van Julie die op een warme zomerdag werd verkracht. Lucie heeft een misvormd been, is een schande voor de familie en wordt overgebracht naar een tehuis waar nonnen haar en andere uitgestotenen opvoeden.
Ik houd niet van stilte, die roept nare gedachten op.
Ik laat vaak geluiden het huis in. Het geronk van motoren en de ruwe taal van voetgangers op straat. Het komt allemaal door het raam naar binnen en stelt me gerust. Gesis, geklepper, geschreeuw, gelach, gerochel. Het geluid van de koelkast, het gezoem van muggen.
Het trillen van mijn telefoon op het gelakte bureau, als het kloppen van een hart in het nauw.
En elke keer hetzelfde simpele zinnetje aan de andere kant van de lijn, dezelfde rauwe, totaal doorrookte stemmen. En die steeds terugkerende vraag.
Ben je beschikbaar, Iris?
Ik ben altijd beschikbaar.
De telefoontjes die ik krijg zijn vaak anoniem. Meestal komen ze van een andere mobiel, soms uit een telefooncel, een privéwoning of een kantoor. Maar wat ze van me willen blijft hetzelfde.
Ik verbreek de verbinding, open mijn rugzak en stop er dezelfde spullen in, in dezelfde volgorde. Het ritueel is onveranderlijk.
Drie slipjes, een beha, drie paar oude sokken. Een spijkerbroek, twee t-shirts, een bloes. Een trui. Een aangebroken pakje sigaretten.
In het voorvak van mijn rugzak zit al het strikt noodzakelijke aan toiletgerei: een tandenborstel, tandpasta, een kam, shampoo en goedkope douchegel. Minifl esjes, uit hotels meegenomen proefverpakkingen, nooit weggegooid, opgehoopt onder in die versleten rugzak die al jaren meegaat.
Mijn reflexcamera, reserveaccu, twee lenzen, een flitser.
De plaatsen waar ze me heen sturen ken ik maar zelden, ik ontdek ze ter plekke en richt me alleen op een beperkt gebied, een paar vierkante meter gruwel, stilte en eenzaamheid. Dan vereeuwig ik een moment dat al uren, soms al dagen is blijven stilstaan.
Ik maak foto’s van roerloze tafereeltjes met lamgelegde personen.
Bloedsporen, haren, nagels, doff e ogen. Ik sla niets over, niet het kleinste detail. De hoek van een pols, de schaafwond op een ontblote knie, de vlekken op een grauw slipje. Pijnlijke ton sur ton in de kleuren van een ratelslang. Ik kies en leg vast. De tegelvloer met vlekken, de aarde onder zolen. Ik kies. De stukgeslagen tanden, de bleekheid, de marmerkleurige gezichten. En ik leg vast.
Met een snelle beweging rits ik de rugzak met kleren dicht.
In de zakken van mijn spijkerbroek: mijn mobiele telefoon op trilstand, een gele aansteker, mijn oortjes.
Ik ben inzetbaar. Ik ga op elk uur van de dag of de nacht op stap om plaatjes te schieten. Slachtoffers wachten niet en de dood is niet geduldig, je moet snel te werk gaan. Richten, inzoomen, adem inhouden, afdrukken en opnieuw beginnen.
Sneeuw en regen zijn mijn meest geduchte vijanden, ze kunnen binnen een paar minuten de plaats van een misdrijf verwoesten.
Ze spoelen gezichten schoon en doorweken de grond. Ze wissen, verknoeien en verhullen de bewijzen.
Maud Mayeras (1981) debuteerde in 2006 met de thriller Hématome. Haar tweede thriller Reflex is een duister en somber verhaal dat weinig dialogen bevat, vooral beschrijvend van aard is en je onthutst achterlaat als je het boek hebt gesloten. Het taalgebruik is mooi en dat compenseert de deprimerende sfeer. Het verhaal begint als een thriller maar na een aantal hoofdstukken verandert het in een goed geschreven roman waarin de totaal verziekte relatie tussen Iris en haar moeder kundig wordt uitgewerkt. In het tweede gedeelte komt het thrillerelement in volle hevigheid terug. Het is soms gruwelijk wat Maud Mayeras op papier heeft gezet. En dat betreft niet alleen de expliciete beschrijvingen van zaken als plaatsen delict, verminking van slachtoffers en de verknipte denkwereld van een niets ontziende moordenaar maar ook, en die scenes zijn misschien wel aangrijpender, hoe een moeder een dochter zoveel mogelijk wil beschadigen of hoe nonnen de christelijke naastenliefde hebben vervangen door vernedering en ontmenselijking.
De sfeertekeningen zijn treffend en de personages heel erg goed uitgewerkt; gevoelens en gedachten worden mooi onder woorden gebracht. Iris is een vrouw die wanhoopt en lijdt. Ze is verlegen en stottert, heeft de moord op haar zoontje nooit verwerkt en is de strijd met de demonen die haar moeder heeft gecreëerd nooit echt aangegaan. Het is een vrouw waar je medelijden voor voelt. Veel hoofdstukken beginnen met de woorden Ik hou niet van zoals bijvoorbeeld: “Ik houd niet van stilte, die roept nare gedachten op.” Een beeld van een vrouw die leeft in de periferie , in de schaduw.
Spannend is Reflex niet maar wel heel erg boeiend. En aan het einde trakteert Maud Mayeras de lezer op een wending die totaal onvoorzien is en die je de adem beneemt. Het is een boek dat nog lang blijft rondzoemen. De voorlaatste zin is: “Ben je beschikbaar Iris?” En natuurlijk is Iris Baudry nog steeds beschikbaar. Ook aan het einde van dit schokkende en verontrustende verhaal waarin het woord reflex een heel aparte betekenis en lading heeft gekregen.
Franse titel: Reflex
Vertaling: Gertrud Maes en Martine Woudt
Uitgeverij: Cargo - Amsterdam
ISBN: 978 90 234 8998 6
© 2015 Joop Liefaard
Deze recensie verscheen eerder bij Hebban|Crimezone.