Kansas 1959. Senior Special Agent Michael Travis van de FBI wordt naar het plaatsje Seneca Falls gestuurd waar onder het carrousel van Circus Diablo het lijk van een onbekende man is aangetroffen. Plaatselijk sheriff Chass (Charles) Rourke heeft de hulp van de FBI ingeroepen omdat hij met zijn eigen onderzoek geen enkele vordering maakt; een verzoek om hulp dat de FBI goed uitkomt. Travis richt zijn onderzoek op de leden van het circus. Een lijn van onderzoek die niet veel oplevert. Edgar Doyle, de mysterieuze en raadselachtige directeur van het circus, de Magere Man, meneer Slate met aan iedere hand zeven vingers en de overige illustere leden van het bonte gezelschap praten veel maar zeggen weinig. Naarmate het onderzoek vordert beginnen zich echter toch de contouren af te tekenen van een zaak die veel verder reikt dan het onbetekenende plaatje Seneca Falls. Travis wordt geconfronteerd met een waarheid die hij alleen in volle omvang onder ogen kan zien als hij bereid is zijn beeld over de FBI en zijn collega's grondig te herzien.
Van de Engelse schrijver Roger Jon Ellory wordt wel beweerd dat hij de uitvinder is van de slow motion thriller en die bewering bevat veel waarheid. Ellory bouwt zijn verhalen zorgvuldig en weldoordacht op, construeert originele plots en werkt deze nauwgezet uit. Karakterbeschrijvingen, sfeertekeningen, dialogen, observaties, het onder worden brengen gevoelens en gedachten, voor alles neemt hij de tijd en besteedt er de groots mogelijke zorg aan. Hij hanteert daarbij een fraaie en poëtische schrijfstijl en de combinatie van al deze elementen maken zijn boeken uiterst plezierig om te lezen.
Een paar minuten voor het middaguur vertrok Travis. Het was een grillige route, honderdvijftig kilometer over de 35 naar het zuidwesten naar Emporia en dan nog vijfenzeventig kilometer zuidzuidwest naar Seneca Falls. Net buiten Emporia lunchte hij in een wegrestaurant met een sandwich, een kop koffie en een stuk bosbessengebak en om kwart over twee zat hij weer op de weg. Het was niet druk en hij schoot goed op, zodat hij nog voor halfvier op de plaats van bestemming was.
De eerste indruk die Travis van Seneca Falls kreeg, was van een nietszeggend, saai stadje, zoals hij al had gezien op de ene foto in het dossier. Aan weerszijden van de hoofdstraat, met aan het eind het kantoor van de sheriff – een lang, laag en simpel gebouw van één verdieping dat was geschilderd in een soort gebroken wit dat lelijk bladderde – stonden een tiental winkels en bedrijven die je in deze omgeving kon verwachten. Een kapperszaak, twee bars (de Tavern en de Travelers’ Rest), een drogisterij, twee hotels (het Seneca Falls Hotel en Hotel McCaffrey), de Seneca Falls Bank, een supermarkt, een winkel met granen en zaden, een showroom met auto’s, een franchisebedrijf voor tractoren en agrarische benodigdheden, een postkantoor en een klein busstation waar zo te zien al lang geen bus meer was geweest.
Travis stopte voor het kantoor van de sheriff en stapte uit. Hij keek de straat door en voelde zich gelijktijdig een anachronisme en op een vreemde manier onwelkom, maar dat gevoel schudde hij van zich af. Hij hoefde het stadje of de mensen niet aardig te vinden, de mensen hoefden hem niet aardig te vinden; hij kwam hier om te werken en dat zou hij doen. Dit was de eerste opdracht waarover hij de leiding had en hij zou zorgen dat alles vlekkeloos verliep en precies volgens het boekje. Het zou de eerste worden van een groot aantal voorbeeldige opdrachten, daar was hij van overtuigd. Hij twijfelde er niet aan dat zijn verslagen via Bishop, Gale en Warren hun weg zouden vinden naar meneer Tolson en Mr Hoover. De directeur volgde alles wat er in zijn afdeling gebeurde en wat hier gebeurde, was heel belangrijk voor Travis, niet alleen voor zijn carrière, maar ook persoonlijk.
Nog voor Travis gelegenheid had de auto af te sluiten en naar de trap te lopen die naar de voordeur leidde, verscheen de sheriff.
Een circus van schimmen is niet alleen een thriller maar ook een roman over een menselijk drama. Over een man van wie Laura McCaffrey uit Seneca Falls zegt: ‘Ik weet het niet, Michael. Volgens mij ben je de eenzaamste persoon ter wereld.’ Het verhaal wordt verteld vanuit een steeds wisselend perspectief tussen het heden en verleden van Michael Travis. Ellory doet dat heel knap. Gebeurtenissen in het moordonderzoek roepen beelden op uit een schokkend verleden. Michael Travis leeft met de grote angst dat hij de gewelddadige en duistere kant van zijn vader heeft geërfd. Zijn bazen van de FBI vinden dat hij geknipt is voor de opdracht die ze hem gegeven hebben maar de gruwelijke ervaringen uit Michaels verleden beperken hem om met een open oog naar de zaak te kijken. Circusdirecteur Edgar Doyle ziet dat en manipuleert de man in de schaduw. De gesprekken tussen deze twee prachtig uitgewerkte personages zijn geweldig. Ook de andere personages uit het verhaal, de bonte stoet circusmensen, de lokale bevolking, de mensen uit Michaels verleden en de agenten van het bureau spreken tot de verbeelding en zijn levensecht. Het boek komt wat traag op gang maar na een aantal hoofdstukken heeft het je te pakken en boeit het tot de laatste pagina. De ontknoping is redelijk spannend en verrassend en zet je aan het denken.
Een circus van schimmen mist de subtiele literaire schoonheid van Een stil geloof in engelen en het expliciete en tomeloze geweld van Bekraste zielen maar is door de psychologische diepgang en de uitermate fraaie en indringende beschrijving van personages, gevoelens, gedachten en emoties een overweldigend boek. Een literaire thriller zoals alleen R.J. Ellory ze kan schrijven. Met een circus van schimmen bewijst hij opnieuw een van de grootste thrillerauteurs van deze tijd te zijn.
Engelse titel: Carnival of shadows
Vertaling: Kris Eikelenboom
Uitgeverij: De Fontein - Utrecht
ISBN: 978 90 261 3760 0
© 2015 Joop Liefaard